Afghanistan: పాకిస్థాన్కు మరో భారీ షాక్.. నీళ్లు బంద్ చేయనున్న ఆఫ్ఘనిస్థాన్
- పాకిస్థాన్కు ప్రవహించే కునార్ నదిపై డ్యామ్ నిర్మాణానికి ఆఫ్ఘన్ నిర్ణయం
- వీలైనంత వేగంగా పనులు ప్రారంభించాలని తాలిబన్ సుప్రీం లీడర్ ఆదేశం
- సరిహద్దు ఘర్షణల తర్వాత నీటి హక్కులపై దృష్టి సారించిన తాలిబన్లు
- భారత్ తర్వాత ఇప్పుడు ఆఫ్ఘన్ వంతు వచ్చిందంటున్న విశ్లేషకులు
- ఇటీవలే డ్యామ్ల నిర్మాణంపై భారత్తో చర్చించిన ఆఫ్ఘన్ విదేశాంగ మంత్రి
- ఈ నిర్ణయంతో పాకిస్థాన్లో తీవ్ర నీటి సంక్షోభం తలెత్తే ప్రమాదం
ఇప్పటికే భారత్తో జల వివాదాలతో సతమతమవుతున్న పొరుగు దేశం పాకిస్థాన్కు తాలిబన్ల పాలనలోని ఆఫ్ఘనిస్థాన్ గట్టి షాక్ ఇచ్చింది. పాకిస్థాన్కు ప్రవహించే కీలకమైన కునార్ నదిపై భారీ డ్యామ్ను నిర్మించి, నీటి ప్రవాహాన్ని నియంత్రించాలని నిర్ణయించింది. ఈ మేరకు డ్యామ్ నిర్మాణ పనులను వీలైనంత వేగంగా ప్రారంభించాలని తాలిబన్ సుప్రీం లీడర్ మౌల్వీ హిబతుల్లా అఖుంద్జాదా జల, ఇంధన మంత్రిత్వ శాఖను ఆదేశించారు. ఇరు దేశాల మధ్య ఇటీవలే జరిగిన భీకర సరిహద్దు ఘర్షణల్లో వందలాది మంది మరణించిన కొన్ని వారాలకే అఫ్గానిస్థాన్ ఈ సంచలన నిర్ణయం తీసుకోవడం గమనార్హం.
ఆఫ్ఘన్ జల, ఇంధన మంత్రిత్వ శాఖ ఈ విషయాన్ని ధ్రువీకరించింది. విదేశీ సంస్థల కోసం ఎదురుచూడకుండా, దేశీయ కంపెనీలతోనే ఒప్పందాలు కుదుర్చుకోవాలని సుప్రీం లీడర్ స్పష్టమైన ఆదేశాలిచ్చినట్లు సమాచార శాఖ ఉప మంత్రి ముహాజెర్ ఫరాహీ ఎక్స్ వేదికగా తెలిపారు. ‘‘భారత్ తర్వాత, ఇప్పుడు పాకిస్థాన్కు నీటి సరఫరాను పరిమితం చేసే వంతు ఆఫ్ఘనిస్థాన్కు వచ్చినట్లుంది’’ అని లండన్కు చెందిన ఆఫ్ఘన్ జర్నలిస్ట్ సామి యూసఫ్జాయ్ వ్యాఖ్యానించారు.
పాకిస్థాన్పై తీవ్ర ప్రభావం
ఆఫ్ఘనిస్థాన్లోని హిందూకుష్ పర్వతాల్లో పుట్టే 480 కిలోమీటర్ల పొడవైన కునార్ నది, పాకిస్థాన్లోని ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వా ప్రావిన్స్లోకి ప్రవేశించి కాబూల్ నదిలో కలుస్తుంది. పాకిస్థాన్లో దీనిని చిత్రాల్ నది అని పిలుస్తారు. కాబూల్ నది ఆఫ్ఘన్-పాక్ మధ్య ప్రవహించే అతిపెద్ద నది. ఇది చివరకు అటోక్ వద్ద సింధు నదిలో కలుస్తుంది. కునార్ నదిపై డ్యామ్ నిర్మిస్తే, దాని ప్రభావం కాబూల్ నదిపై, ఆ తర్వాత సింధు నదిపై పడుతుంది. దీంతో పాకిస్థాన్లోని ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వాతో పాటు పంజాబ్ ప్రావిన్స్లో కూడా సాగునీరు, తాగునీటి అవసరాలకు తీవ్ర సంక్షోభం తలెత్తే ప్రమాదం ఉంది.
భారత్తో స్నేహం.. పాక్తో కయ్యం
2021లో అధికారంలోకి వచ్చినప్పటి నుంచి తాలిబన్లు ‘‘జల సార్వభౌమత్వం’’పై ప్రత్యేక దృష్టి సారించారు. ఇంధన ఉత్పత్తి, సాగునీటి కోసం పొరుగు దేశాలపై ఆధారపడటాన్ని తగ్గించుకోవడమే లక్ష్యంగా డ్యామ్ల నిర్మాణాన్ని వేగవంతం చేశారు. మరోవైపు, ఆఫ్ఘనిస్థాన్, పాకిస్థాన్ మధ్య నీటి పంపకాలపై ఎలాంటి అధికారిక ఒప్పందం లేదు. ఆఫ్ఘన్ ఏకపక్ష నిర్ణయాలు ప్రాంతీయంగా తీవ్ర నీటి సంక్షోభానికి దారితీయవచ్చని పాకిస్థాన్ గతంలోనే ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది.
వారం రోజుల క్రితమే ఆఫ్ఘన్ విదేశాంగ మంత్రి మౌల్వీ ఆమిర్ ఖాన్ ముత్తాఖీ భారత్లో పర్యటించి, విదేశాంగ మంత్రి ఎస్.జైశంకర్తో సమావేశమయ్యారు. ఈ సందర్భంగా ఇరు దేశాల మధ్య జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులు, డ్యామ్ల నిర్మాణంపై సహకారాన్ని మరింత బలోపేతం చేసుకోవాలని నిర్ణయించారు. ఇప్పటికే భారత్ సహాయంతో నిర్మించిన సల్మా డ్యామ్ (ఆఫ్ఘన్-ఇండియా ఫ్రెండ్షిప్ డ్యామ్), త్వరలో చేపట్టబోయే షహతూత్ డ్యామ్ ప్రాజెక్టులే ఇందుకు నిదర్శనం. ఒకవైపు భారత్తో జలవనరుల అభివృద్ధికి సహకారం కోరుతూనే, మరోవైపు పాకిస్థాన్కు నీటిని నియంత్రించాలని తాలిబన్లు నిర్ణయించడం అంతర్జాతీయంగా చర్చనీయాంశంగా మారింది.
ఆఫ్ఘన్ జల, ఇంధన మంత్రిత్వ శాఖ ఈ విషయాన్ని ధ్రువీకరించింది. విదేశీ సంస్థల కోసం ఎదురుచూడకుండా, దేశీయ కంపెనీలతోనే ఒప్పందాలు కుదుర్చుకోవాలని సుప్రీం లీడర్ స్పష్టమైన ఆదేశాలిచ్చినట్లు సమాచార శాఖ ఉప మంత్రి ముహాజెర్ ఫరాహీ ఎక్స్ వేదికగా తెలిపారు. ‘‘భారత్ తర్వాత, ఇప్పుడు పాకిస్థాన్కు నీటి సరఫరాను పరిమితం చేసే వంతు ఆఫ్ఘనిస్థాన్కు వచ్చినట్లుంది’’ అని లండన్కు చెందిన ఆఫ్ఘన్ జర్నలిస్ట్ సామి యూసఫ్జాయ్ వ్యాఖ్యానించారు.
పాకిస్థాన్పై తీవ్ర ప్రభావం
ఆఫ్ఘనిస్థాన్లోని హిందూకుష్ పర్వతాల్లో పుట్టే 480 కిలోమీటర్ల పొడవైన కునార్ నది, పాకిస్థాన్లోని ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వా ప్రావిన్స్లోకి ప్రవేశించి కాబూల్ నదిలో కలుస్తుంది. పాకిస్థాన్లో దీనిని చిత్రాల్ నది అని పిలుస్తారు. కాబూల్ నది ఆఫ్ఘన్-పాక్ మధ్య ప్రవహించే అతిపెద్ద నది. ఇది చివరకు అటోక్ వద్ద సింధు నదిలో కలుస్తుంది. కునార్ నదిపై డ్యామ్ నిర్మిస్తే, దాని ప్రభావం కాబూల్ నదిపై, ఆ తర్వాత సింధు నదిపై పడుతుంది. దీంతో పాకిస్థాన్లోని ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వాతో పాటు పంజాబ్ ప్రావిన్స్లో కూడా సాగునీరు, తాగునీటి అవసరాలకు తీవ్ర సంక్షోభం తలెత్తే ప్రమాదం ఉంది.
భారత్తో స్నేహం.. పాక్తో కయ్యం
2021లో అధికారంలోకి వచ్చినప్పటి నుంచి తాలిబన్లు ‘‘జల సార్వభౌమత్వం’’పై ప్రత్యేక దృష్టి సారించారు. ఇంధన ఉత్పత్తి, సాగునీటి కోసం పొరుగు దేశాలపై ఆధారపడటాన్ని తగ్గించుకోవడమే లక్ష్యంగా డ్యామ్ల నిర్మాణాన్ని వేగవంతం చేశారు. మరోవైపు, ఆఫ్ఘనిస్థాన్, పాకిస్థాన్ మధ్య నీటి పంపకాలపై ఎలాంటి అధికారిక ఒప్పందం లేదు. ఆఫ్ఘన్ ఏకపక్ష నిర్ణయాలు ప్రాంతీయంగా తీవ్ర నీటి సంక్షోభానికి దారితీయవచ్చని పాకిస్థాన్ గతంలోనే ఆందోళన వ్యక్తం చేసింది.
వారం రోజుల క్రితమే ఆఫ్ఘన్ విదేశాంగ మంత్రి మౌల్వీ ఆమిర్ ఖాన్ ముత్తాఖీ భారత్లో పర్యటించి, విదేశాంగ మంత్రి ఎస్.జైశంకర్తో సమావేశమయ్యారు. ఈ సందర్భంగా ఇరు దేశాల మధ్య జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులు, డ్యామ్ల నిర్మాణంపై సహకారాన్ని మరింత బలోపేతం చేసుకోవాలని నిర్ణయించారు. ఇప్పటికే భారత్ సహాయంతో నిర్మించిన సల్మా డ్యామ్ (ఆఫ్ఘన్-ఇండియా ఫ్రెండ్షిప్ డ్యామ్), త్వరలో చేపట్టబోయే షహతూత్ డ్యామ్ ప్రాజెక్టులే ఇందుకు నిదర్శనం. ఒకవైపు భారత్తో జలవనరుల అభివృద్ధికి సహకారం కోరుతూనే, మరోవైపు పాకిస్థాన్కు నీటిని నియంత్రించాలని తాలిబన్లు నిర్ణయించడం అంతర్జాతీయంగా చర్చనీయాంశంగా మారింది.
