Manoj Kumar Srivastava: భారత్లో మసకబారుతున్న సూర్యుడు.. సౌరశక్తి లక్ష్యాలకు కాలుష్యం దెబ్బ!
- దేశవ్యాప్తంగా గణనీయంగా తగ్గుతున్న సూర్యరశ్మి గంటలు
- వాయు కాలుష్యం, మేఘాలే ప్రధాన కారణమని వెల్లడి
- ఆరుగురు భారత శాస్త్రవేత్తల అధ్యయనంలో కీలక విషయాలు
- సౌరశక్తి ఉత్పత్తి, వ్యవసాయ రంగాలపై తీవ్ర ప్రభావం
- ఉత్తర, పశ్చిమ భారతంలో పరిస్థితి మరింత ఆందోళనకరం
సౌరశక్తి రంగంలో ప్రపంచంలోనే అగ్రగామిగా నిలవాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్న భారతదేశానికి ఒక కొత్త సవాలు ఎదురవుతోంది. గత మూడు దశాబ్దాలుగా దేశవ్యాప్తంగా సూర్యరశ్మి భూమిని తాకే సమయం (ఎండ గంటలు) క్రమంగా తగ్గుతున్నట్లు భారత శాస్త్రవేత్తల తాజా అధ్యయనంలో వెల్లడైంది. వాయు కాలుష్యం, మేఘాలు, స్థానిక వాతావరణ పరిస్థితులే ఈ మార్పునకు ప్రధాన కారణంగా నిలుస్తున్నాయి. ఈ పరిణామం దేశ సౌరశక్తి లక్ష్యాలతో పాటు వ్యవసాయ రంగంపైనా తీవ్ర ప్రభావం చూపే ప్రమాదం ఉందని నిపుణులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
ఆరుగురు భారతీయ శాస్త్రవేత్తలు కలిసి నిర్వహించిన ఈ అధ్యయన వివరాలు ప్రఖ్యాత 'సైంటిఫిక్ రిపోర్ట్స్' జర్నల్లో ప్రచురితమయ్యాయి. బనారస్ హిందూ యూనివర్సిటీ, ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ట్రాపికల్ మెటియోరాలజీ, భారత వాతావరణ శాఖకు చెందిన శాస్త్రవేత్తలు 1988 నుంచి 2018 మధ్య కాలంలో దేశంలోని 20 వాతావరణ కేంద్రాల నుంచి సేకరించిన డేటాను విశ్లేషించారు. ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో స్వల్ప మినహాయింపులు ఉన్నప్పటికీ, దేశంలోని దాదాపు అన్ని ప్రాంతాల్లో ఏటా సూర్యరశ్మి గంటలు తగ్గుతున్నట్లు ఈ పరిశోధనలో తేలింది. ముఖ్యంగా ఉత్తర భారతదేశంలోని అమృత్సర్, కోల్కతా వంటి నగరాలతో పాటు, హిమాలయ ప్రాంతాలు, ముంబై వంటి పశ్చిమ తీర ప్రాంతాల్లో ఈ తగ్గుదల అత్యధికంగా ఉన్నట్లు గుర్తించారు.
గాలిలో తేలియాడే అతి సూక్ష్మ ధూళి కణాలు (ఏరోసోల్స్) ఈ సమస్యకు మూల కారణంగా ఉన్నాయి. పరిశ్రమలు, వాహనాల నుంచి వెలువడే పొగ, పంట వ్యర్థాలను కాల్చడం వల్ల వాతావరణంలోకి చేరే ఈ కణాలు సూర్యరశ్మిని నేరుగా భూమిని చేరకుండా అడ్డుకుంటున్నాయి. "ఈ ఏరోసోల్స్ వల్ల మేఘాలు ఎక్కువసేపు వర్షించకుండా నిలిచిపోతున్నాయి. ఫలితంగా అవి సూర్యరశ్మిని మరింతగా అడ్డుకుంటున్నాయి" అని అధ్యయన బృందంలోని బనారస్ హిందూ యూనివర్సిటీ ప్రొఫెసర్ మనోజ్ కుమార్ శ్రీవాస్తవ తెలిపారు.
ఈ పరిస్థితి దేశ సౌర విద్యుత్ ఉత్పత్తిపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతోంది. ఐఐటీ కాన్పూర్ శాస్త్రవేత్త సచ్చిదా నంద్ త్రిపాఠి ప్రకారం, వాయు కాలుష్యం కారణంగా సోలార్ ప్యానెళ్ల సామర్థ్యం ఇప్పటికే గరిష్ఠంగా 41% వరకు తగ్గుతోంది. దీనివల్ల ఏటా 245 మిలియన్ల నుంచి 835 మిలియన్ డాలర్ల మేర విద్యుత్ ఉత్పత్తికి నష్టం వాటిల్లుతోంది. ఇదే సమయంలో దేశంలోని అత్యంత కలుషిత ప్రాంతాల్లో వరి, గోధుమ వంటి పంటల దిగుబడి 36% నుంచి 50% వరకు పడిపోవడానికి కూడా ఈ కాలుష్యమే కారణమని ఆయన వివరించారు.
2030 నాటికి 500 గిగావాట్ల పునరుత్పాదక ఇంధనాన్ని ఉత్పత్తి చేయాలన్న భారత్ లక్ష్యానికి తగ్గుతున్న సూర్యరశ్మి గంటలు పెద్ద అడ్డంకిగా మారే అవకాశం ఉంది. ప్రపంచంలోని ఇతర దేశాలైన యూరప్, చైనాలు కూడా గతంలో ఇలాంటి సమస్యను ఎదుర్కొన్నాయి. అయితే కఠినమైన కాలుష్య నియంత్రణ చట్టాల ద్వారా యూరప్ ఈ సమస్యను అధిగమించి మళ్లీ సూర్యరశ్మిని పొందగలిగింది. భారత్ కూడా కాలుష్యాన్ని నియంత్రించడంలో విఫలమైతే, సౌరశక్తి ప్రణాళికలు నీరుగారిపోయే ప్రమాదం ఉందని నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు.
ఆరుగురు భారతీయ శాస్త్రవేత్తలు కలిసి నిర్వహించిన ఈ అధ్యయన వివరాలు ప్రఖ్యాత 'సైంటిఫిక్ రిపోర్ట్స్' జర్నల్లో ప్రచురితమయ్యాయి. బనారస్ హిందూ యూనివర్సిటీ, ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ట్రాపికల్ మెటియోరాలజీ, భారత వాతావరణ శాఖకు చెందిన శాస్త్రవేత్తలు 1988 నుంచి 2018 మధ్య కాలంలో దేశంలోని 20 వాతావరణ కేంద్రాల నుంచి సేకరించిన డేటాను విశ్లేషించారు. ఈశాన్య రాష్ట్రాల్లో స్వల్ప మినహాయింపులు ఉన్నప్పటికీ, దేశంలోని దాదాపు అన్ని ప్రాంతాల్లో ఏటా సూర్యరశ్మి గంటలు తగ్గుతున్నట్లు ఈ పరిశోధనలో తేలింది. ముఖ్యంగా ఉత్తర భారతదేశంలోని అమృత్సర్, కోల్కతా వంటి నగరాలతో పాటు, హిమాలయ ప్రాంతాలు, ముంబై వంటి పశ్చిమ తీర ప్రాంతాల్లో ఈ తగ్గుదల అత్యధికంగా ఉన్నట్లు గుర్తించారు.
గాలిలో తేలియాడే అతి సూక్ష్మ ధూళి కణాలు (ఏరోసోల్స్) ఈ సమస్యకు మూల కారణంగా ఉన్నాయి. పరిశ్రమలు, వాహనాల నుంచి వెలువడే పొగ, పంట వ్యర్థాలను కాల్చడం వల్ల వాతావరణంలోకి చేరే ఈ కణాలు సూర్యరశ్మిని నేరుగా భూమిని చేరకుండా అడ్డుకుంటున్నాయి. "ఈ ఏరోసోల్స్ వల్ల మేఘాలు ఎక్కువసేపు వర్షించకుండా నిలిచిపోతున్నాయి. ఫలితంగా అవి సూర్యరశ్మిని మరింతగా అడ్డుకుంటున్నాయి" అని అధ్యయన బృందంలోని బనారస్ హిందూ యూనివర్సిటీ ప్రొఫెసర్ మనోజ్ కుమార్ శ్రీవాస్తవ తెలిపారు.
ఈ పరిస్థితి దేశ సౌర విద్యుత్ ఉత్పత్తిపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతోంది. ఐఐటీ కాన్పూర్ శాస్త్రవేత్త సచ్చిదా నంద్ త్రిపాఠి ప్రకారం, వాయు కాలుష్యం కారణంగా సోలార్ ప్యానెళ్ల సామర్థ్యం ఇప్పటికే గరిష్ఠంగా 41% వరకు తగ్గుతోంది. దీనివల్ల ఏటా 245 మిలియన్ల నుంచి 835 మిలియన్ డాలర్ల మేర విద్యుత్ ఉత్పత్తికి నష్టం వాటిల్లుతోంది. ఇదే సమయంలో దేశంలోని అత్యంత కలుషిత ప్రాంతాల్లో వరి, గోధుమ వంటి పంటల దిగుబడి 36% నుంచి 50% వరకు పడిపోవడానికి కూడా ఈ కాలుష్యమే కారణమని ఆయన వివరించారు.
2030 నాటికి 500 గిగావాట్ల పునరుత్పాదక ఇంధనాన్ని ఉత్పత్తి చేయాలన్న భారత్ లక్ష్యానికి తగ్గుతున్న సూర్యరశ్మి గంటలు పెద్ద అడ్డంకిగా మారే అవకాశం ఉంది. ప్రపంచంలోని ఇతర దేశాలైన యూరప్, చైనాలు కూడా గతంలో ఇలాంటి సమస్యను ఎదుర్కొన్నాయి. అయితే కఠినమైన కాలుష్య నియంత్రణ చట్టాల ద్వారా యూరప్ ఈ సమస్యను అధిగమించి మళ్లీ సూర్యరశ్మిని పొందగలిగింది. భారత్ కూడా కాలుష్యాన్ని నియంత్రించడంలో విఫలమైతే, సౌరశక్తి ప్రణాళికలు నీరుగారిపోయే ప్రమాదం ఉందని నిపుణులు హెచ్చరిస్తున్నారు.
